بررسی امکان اتخاذ رویکرد واساختی در ترجمه های حافظ

الف. موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): همانطور که میدانیم اشعار حافظ به کرات ترجمه شده و با هر ترجمه معانی جدید پدیدار گردیدهاست. در اینجا سوالی که به ذهن متبادر میشود این است که آیا خوانشهای متعدد از هر شعری امکان پذیر است؟ آیا میتوان دیدگاهی نو اتخاذ نمود که معنا را مرجعی متعالی و دستیافتنی فرض نکرده و قائل به تکثرگرایی باشد؟ در این راستا نیاز به چنین دیدگاهی احساس میشود تا بتوان به خوانشهایی نو و خلاقانه از متن حافظ دست یافت. همچنین بنظر میرسد ترجمههای حافظ بازنمودی از طرز تفکر مترجم و دیگر جزئیات زندگی وی باشد. در این راستا احساس میشود به مطالعهای نیاز است تا بتوان وجود چنین جزئیاتی را نشان داد. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیهها: منابع استفاده شده در این تحقیق شامل تعدادی از معروفترین کتابهای حافظ شناسی و منابع لاتین راجع به مکتب واسازی و تعدادی از مهمترین آثار دریدا و دیگر نظریه پردازان انتقادی است. مکتب واسازی دریدایی بعنوان چارچوب نظری اتخاذ شدهاست. پرسش این است که آیا میتوان چارچوب واساختی دریدایی را جهت تحلیل ترجمههای اشعار حافظ و ارائه خوانشی نو به کار برد؟ مزایا و مشکلات اتخاذ چنین دیدگاهی چیست؟ پ. روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونهگیری و روشهای نمونهگیری، ابزار اندازهگیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل دادهها: این تحقیق بصورت کیفی و تحلیلی انجام شده و دربردارنده 7 غزل حافظ و دو ترجمه انگلیسی از آنهاست که یکی را هنری ویلبرفورس کلارک در سال 1891 و دیگری را رضا صابری در سال 1995 انجام داده است. از آنجاییکه اکثر اشعار حافظ از لحاظ معنایی واجد پیچیدگیهای فراوان هستند، نگارنده نمونه مورد تحقیق را بواسطه آشنایی و ذوق شخصی انتخاب نمودهاست. پس از انتخاب غزلها و ترجمهها و تبیین روش تحقیق، متن اصلی و ترجمه به دقت مورد مقابله قرار گرفته و بحث و تحلیل انجام شدهاست، به این صورت که ابتدا غزل فارسی آورده شده و سپس ترجمه و پس از آن تحلیلها آورده شدهاند. در انتها نیز تلاشی جهت ارائه ترجمههای واساختی و واژگون از تعدادی از ابیات حافظ انجام گرفتهاست. ت. یافتههای تحقیق: مشخص گردید که برخی از جزئیات زندگی، طرز تفکر، شرایط اجتماعی و ... مترجم در متن ترجمه شده رسوخ کردهاست. همچنین جهت بکارگیری این چارچوب نظری در ارائه ترجمههای مبتکرانه از حافظ، تلاشهایی صورت گرفتهاست. ث. نتیجهگیری و پیشنهادات: با اتکا به یافتهها و شواهد فراوان نشان داده شدهاست که چارچوب نظری مذکور میتواند در تحلیل ترجمههای موجود و تلاش در جهت ایجاد ترجمههای جدید واساختی و واژگون کاربرد داشتهباشد. البته مترجم بایستی هشیار باشد که هنگام ارائه ترجمههای واساختی و واژگون از اشعار حافظ، دانش نظری کافی در اختیار داشتهباشد تا بتواند در صورت نیاز ترجمههایش را توجیه کند. در تحقیقات جدیدتر میتوان از ابزارهای دریدایی در انواع دیگر تحلیل انتقادی متن استفاده نمود. همچنین میتوان نمونه را به انواع دیگر متون و ژانرهای ادبی بسط داد.